Mongol - Đế Chế Mông Cổ & Thành Cát Tư Hãn, Mông Cổ Đã Từng Mạnh Cỡ Nào

Ở thời điểm cực thịnh, Đế chế Nguyên Mông đoạt được được 24 triệu km², tương đương 1/6 diện tích địa cầu và vươn lên là đế quốc có lãnh thổ tức khắc nhau lớn nhất trong lịch sử dân tộc loài người.

Cách đây hơn 800 năm, từ một bộ lạc nhỏ bên trên thảo nguyên, trong chưa đầy một thế kỷ, Mông Cổ đã trở thành một đế chế hùng cường cùng ảnh hưởng nhất trong lịch sử. Thành cat Tư Hãn - Genghis Khan (Tiếng Mông Cổ là "Chinggis Khaan" - gồm nghĩa là "Vua của các vì vua" "King of Kings") cùng những chiến binh trên thảo nguyên Mông Cổ đã tạo phải một đế chế bất khả chiến bại trong giấc mơ bá chủ thế giới.
Bất chấp dân số chỉ khoảng 2 triệu người, những thủ lĩnh xuất chúng và đội kỵ binh thiện chiến của người Mông Cổ đã đánh bại với vươn lên thống trị 100 triệu thần dân trải nhiều năm từ châu Á đến châu Âu.

Bạn đang xem: Mongol - đế chế mông cổ

Thành mèo Tư Hãn của Mông Cổ xuất thân từ một bộ lạc du mục nhỏ bé, sống trên vùng đất nghèo nàn toàn đồi trọc với sa mạc, nơi nhưng mỗi đứa trẻ hình thành đã phải chiến đấu để sinh tồn. Nhưng chỉ vào 25 năm, vị Đại Hãn đã dẫn dắt những chiến binh bên trên thảo nguyên Mông Cổ thực hiện cuộc chinh phạt chũm đổi cả thế giới với sáng lập yêu cầu đế chế Nguyên Mông, một đế chế đã làm nên giấc mơ bá chủ thế giới và thống trị tới hơn 1/6 diện tích địa cầu. Có thể nói, trong lịch sử nhân loại, chưa từng có một thủ lĩnh nào, một đế chế nào có thể làm ra kỳ tích và thống trị được một vùng lãnh thổ rộng lớn đến như vậy.
Thuở bé, Thiết Mộc Chân sống vào nghèo khổ, bị bắt có tác dụng nô lệ thậm chí vào gông, bị bộ tộc không giống bắt cóc. Trong hoàn cảnh khắc nghiệt ấy, tư chất nhân vật sáng chói trong thiết Mộc Chân được bộc lộ, ông đã sớm định hình khát vọng trở thành thủ lĩnh của cả thiên hạ. Ông tuyên bố: "Trời ban đến ta quyền thống trị tất cả những dân tộc vì hiện nay chưa tất cả trật tự ở miền đồng cỏ. Dân tộc sống vào cảnh hỗn độn mất hướng; đâu đâu cũng đầy rẫy những kẻ bất mãn, xảo trá, trộm cắp, những kẻ cướp bóc tách dấy loạn. Ta muốn mỗi người đều phải đặt mình dưới những luật lệ nghiêm minh với vững bền, gồm như thế mới thấy cảnh thái bình, hạnh phúc".
Sau đó, ông đã kết nghĩa Trác Mộc Hợp, Vương Hãn cùng Thoát Oát Lân thuộc hợp lực tiêu diệt các bộ lạc đối nghịch, thống nhất được bộ lạc của mình. Trong số bộ lạc chiếm được ông thực hiện việc cai trị theo cung giải pháp khác với truyền thống của Mông Cổ bằng cách ủy quyền đến những người xứng đáng, trung thành với chủ chứ không dựa trên quan tiền hệ gia đình.
Những điểm mới trong chính sách của ông đã gầy dựng được niềm tin, lòng trung thành từ những người bị chế ngự khiến cho Thiết Mộc Chân trở buộc phải mạnh hơn sau mỗi chiến thắng. Bao gồm trong những chiến thắng khiến mâu thuẫn đã xảy ra giữa Thiết Mộc Chân với người anh em Trác Mộc Hợp và những thủ lĩnh khác. Thiết Mộc Chân phân chia chiến lợi phẩm mang lại binh sĩ ủng hộ, khuyến khích và sử dụng những người gồm khả năng ko phân biệt các tầng lớp trong hay quanh đó bộ tộc, còn Trác Mộc Hợp với Vương Hãn, thoát Oát lân thì chỉ ủng hộ tầng lớp quý tộc Mông Cổ. Họ dần coi Thiết Mộc Chân là kẻ tiếm quyền, xấc lếu láo dẫn đến một cuộc nội chiến xảy ra - Nhiều bộ tộc hợp lại thành trước cơ đã cù lưng phản bội. Mặc mặc dù có quân số ít hơn nhưng ông đã hối hả đánh bại phe đối lập trong 2 năm.
Sau khi tập hợp được một đội quân những người ủng hộ, ông bắt đầu cuộc chinh phạt cùng đánh bại những thế lực, những bộ lạc hùng mạnh hơn bản thân gấp bội phần. Năm 1206, ông tổ chức hội nghị Kurultai (hội đồng những thủ lĩnh Mông Cổ) nhằm thống nhất kết hợp những bộ lạc quan liêu trọng của thảo nguyên dưới cùng một ngọn cờ. Cũng tại hội nghị này, ông được phong là Thành mèo Tư Hãn - "Chinggis Khaan", có nghĩa là "Vua của cả thế giới".
Trở thành thủ lĩnh của những bộ lạc người Mông Cổ, Thành cát Tư Hãn bắt đầu hướng đến công cuộc chinh phục toàn thế giới. Thời điểm củng cố quân sự để xã tính các quốc gia khác, Thành mèo Tư Hãn chỉ bao gồm 100.000 binh sĩ. Lực lượng mỏng, nhưng Thành cát Tư Hãn chưa từng sợ hãi trước bất kỳ đội quân như thế nào khác. Ngược lại, ông đó là nỗi khiếp sợ của những nơi mà lại vó ngựa Mông Cổ đi qua. Thành cat Tư Hãn đã dẫn đội quân của bản thân tiến qua sa mạc Gobi, dẫm nát đồng bằng sông Dương Tử (Trung Hoa), xâm lấn vùng Trung Á, Thổ Nhĩ kỳ, Địa Trung Hải, Liên Xô, châu Âu… xóm tính các quốc gia văn minh đã bắt dân Mông cổ làm nô lệ mặt hàng thế kỷ.
Thành mèo Tư Hãn cùng quân Mông Cổ đã đánh chiếm những phần lục địa sầm uất và văn minh nhất của thế kỷ 13, cai trị nhiều dân tộc hơn cả Đế chế La Mã; chiếm đóng vùng đất bao gồm diện tích rộng lớn hơn tất cả những nhà quân sự không giống của lịch sử nhân loại từng chinh phục. Cũng thiết yếu khát vọng đưa dân tộc trở thành đế chế, bộ lạc rời rạc bên trên thảo nguyên Mông Cổ đã cùng đoàn kết dưới ngọn cờ Đại Hãn.
Những người du mục Mông Cổ trở thành đội quân hiếu chiến, hùng mạnh cũng từ khát vọng muốn thống trị các dân tộc khác. Họ sẵn sàng tham chiến bất chấp sự chênh lệch về lực lượng cùng sự túng thiếu về thiết bị vũ khí. Đội quân Mông Cổ với 10.000 quân và tham vọng cháy bỏng trở thành nỗi khiếp sợ của bất kỳ thành trì nào nhưng quân đội này kéo tới. Và lịch sử đã ghi nhận họ như một trong những minh chứng xuất sắc nhất đến mật mã thành công chung của nền văn minh, những đế chế, các quốc gia thành công.
Với khát vọng mãnh liệt, lòng trung thành với chủ và đức tin tuyệt đối, dân tộc Mông Cổ vốn nghèo nàn, dân số không nhiều ỏi đã trở thành những người thống trị 100 triệu thần dân của các dân tộc khác. Khát vọng lớn cũng đó là kim chỉ nam giúp cho Thành cat Tư Hãn xây dựng được một đế chế Nguyên Mông hùng cường nhất lịch sử cổ đại.
Vị Đại Hãn của họ - Thành mèo Tư Hãn được tất cả thần dân gọi là đại diện của "Mongke Koko Tenri" (Trời xanh bất diệt) chẳng những phục hưng đến dân tộc ngoài ra đưa họ lên hàng thống trị tất cả những dân tộc khác. Đội quân Mông Cổ không run sợ trước bất kỳ đối thủ nào, vày ngay vào những suy nghĩ của mình, họ tin họ là đội quân chiến thắng, đội quân bất bại. Thực thế đã chứng minh, quân Mông Cổ đã đánh bại hầu hết các quốc gia ở châu Á với châu Âu, tức thì cả những nước bao gồm quân đội lớn gấp nhiều lần như Hungary giỏi Hà Lan.
Cuộc đời Thành cát Tư Hãn cũng như Đế chế Nguyên Mông đã được dựng thành phim "MONGOL - The Rise khổng lồ Power of Genghis Khan" - một trong những bộ phim thuộc Tủ phim Nền tảng Đổi đời vị Chủ tịch tập đoàn Trung Nguyên Legend Đặng Lê Nguyên Vũ tâm huyết, cẩn trọng tuyển chọn.
Từ những vùng đất hoang tàn qua nhiều thập kỷ, người Mông Cổ đã xây dựng yêu cầu một Đế chế bất khả chiến bại. Xét về dân số, Mông Cổ chỉ là một nước nhỏ, nhưng họ đã có tác dụng rung chuyển thế giới biện pháp đây 800 năm nhờ những thủ lĩnh xuất bọn chúng với một chiến binh huyền thoại giỏi cưỡi ngựa, bắn cung, gồm kỷ luật tuyệt đối với những chiến thuật tối ưu và có tầm nhìn nắm đổi thế giới.
Từ thế kỷ thứ X, những vùng đất ở Mông Cổ, Mãn Châu và một số phần của Hoa Bắc được đặt dưới sự thống trị của vương triều Đại Liêu. Đến năm 1125 người Nữ Chân đã lật đổ đơn vị Liêu lập đề nghị nhà Kim và họ cố gắng dành kiểm soát những vùng đất trước đây của công ty Liêu ở Mông Cổ.
Tuy nhiên bên Kim đã vấp phải sự kháng cực với bị đánh bại bởi liên mênh mang Ngột Quốc được lãnh đạo từ Cát Bất Lạc Hãn (cụ nội của Thiết Mộc Chân); biết rằng rất khó có thể có thể đánh bại kết hợp này, người Kim vờ hòa hoãn nhưng mục đích đó là ngấm ngầm chia rẽ nội bộ cùng khoét sâu vào mâu thuẫn giữa nhị bộ lạc hùng mạnh nhất là Mông Cổ cùng Thất Đát. Các bộ lạc xảy ra tranh chấp cùng đánh chiếm lẫn nhau.
Đến thế kỷ thứ XII, kết hợp bộ tộc tung rã, các bộ tộc riêng rẽ lẻ phải thuần phục nước Kim. Sau đó, trong một nỗ lực hàn gắn kết đoàn tù trưởng Dã Tốc Cai đã cho con trai 9 tuổi của mình - Thiết Mộc Chân lấy Bột Nhĩ Thiếp phụ nữ của Thủ Lĩnh của bộ tộc Hoàng mèo Lạt. Nhưng Dã Tốc Cai đã bị đầu độc, sau loại chết của phụ thân Thiết Mộc Chân trở về tộc và cố giành lại quyền thủ lĩnh vốn có. Nhưng ông bị những người đứng đầu từ chối, họ đuổi Thiết Mộc Chân, mẹ cùng hai người em khác ra khỏi tộc.
Năm 1206, Thiết Mộc Chân chủ yếu thức đăng quang Khả Hãn của Đại Mông Cổ Quốc lấy hiệu Thành mèo Tư Hãn, đánh dấu sự khởi đầu của một đế chế vĩ đại. Sau thời điểm ổn định đất nước, Tây Hạ trở thành mục tiêu đầu tiên của Thành cát Tư Hãn. Tây Hạ là quốc gia bắt người Mông Cổ phải phục tùng, nộp cống phẩm sản phẩm năm. Quân Mông Cổ đã mở cuộc đánh chiếm những thành trì vững chắc của Tây Hạ, họ cần sử dụng chiến thuật bao vây khiến kẻ thù dần dần chết đói.
Từ năm 1209, Thành cat Tư Hãn đã thu phục được Tây Hạ, được công nhận là chúa tể, biến quốc gia này thành chư hầu của người Mông Cổ cùng cung cấp quân lính cũng như hậu cần cho những chiến dịch trong tương lai. Nhưng mục đích bao gồm của việc chiếm Tây Hạ để làm bàn đạp tấn công người Kim. Người Kim vẫn luôn coi thường, xem người Mông Cổ chỉ là bọn mọi rợ vùng biên giới, thậm chí phớt lờ lời kêu cứu của Tây Hạ.
Tháng 3 năm 1211, Thành mèo Tư Hãn triệu tập binh lính tấn công nước Kim, ông phân chia quân làm cho hai nhánh, bỏ qua những thành trì hướng thẳng thủ đô Bắc kinh của Kim Triều. Chiến lược này bắt đầu hiệu quả, quân Mông Cổ tiến sâu vào lãnh thổ Kim Triều nhưng ko bị chặn lại bởi lực lượng quân Kim tập trung đông ngay trước thành Bắc Kinh. Phía 2 bên giằng co quyết liệt với mùa đông đến Thành cát Tư Hãn buộc phải lui quân. Sau đó, quân Mông Cổ lại tiếp đánh nhưng bị chống trả quyết liệt, thậm chí Thành mèo Tư Hãn còn bị trúng tên trọng thương, đội quân phải rút lui.
Nhưng người Mông Cổ tiếp tục xâm chiếm lần thứ 3 với hình thức vây đánh nhỏ lẻ, sử dụng các đội kỵ binh linh hoạt, cướp phá các vùng tiếp tế bao vây nhiều thành trì. Khi đảm bảo những thành trì quan lại trọng nằm trong tay, Thành cat Tư Hãn di chuyển bao vây Bắc Kinh. Tuy nhiên, sau một tháng bao vây bệnh dịch bùng nổ trong doanh trại Mông Cổ, buộc Thành cat Tư Hãn phải điều đình, cử sứ giả thanh lịch hòa hoãn với người Kim nhưng đổi lại đó là của cải, phụ nữ cho người Mông Cổ. Bên trên đường trở về Thành mèo Tư Hãn nhận được tin tức triều đình Kim Quốc dời đô về phía Nam. Đây là dấu hiệu của sự phản bội, châu báu được bỏ lại, toàn quân Mông Cổ kéo cương ngựa xoay đầu. Sau khi Bắc tởm bị cháy rụi, hàng triệu người bị tàn sát, tất cả ngọc ngà châu báu và người thợ lành nghề bị bắt về Mông Cổ.
Lãnh thổ Mông Cổ được kéo dài đến vùng biển phía Đông, cùng thời gian đó ở phía Tây - Khuất Xuất Luật vị Hãn bị phế truất khi Thành cát Tư Hãn thống nhất Mông Cổ đã chạy về phía Tây với cướp Hãn Quốc Tây Liêu, đứng ra tuyên chiến. Thành mèo Tư Hãn đã gửi 20.000 quân dưới sự chỉ huy của viên tướng trẻ Triết Biệt để chống lại Khuất Xuất Luật - một cuộc nổi dậy trong nước với sự giúp đỡ của người Mông Cổ. Sau đó, Triết Biệt dẫn quân tràn qua nước này, lực lượng của Khuất Xuất Luật đã bị đánh bại, bị bắt sống và bị hành hình, Tây Liêu bị sáp nhập vào Mông Cổ.
Năm 1218, Đại Quốc Mông Cổ đã mở rộng về phía Tây, tiếp gần kề với một quốc gia Khwarem - một đế quốc Hồi giáo, phú quý với nhiều sản vật nổi tiếng. Thành cat Tư Hãn đã gửi một đoàn sứ giả qua Khwarem với mục đích thỏa thuận khả năng giao thương với quốc gia này, nhưng thống đốc của tỉnh này đã giết hại sứ giả khiến Thành mèo Tư Hãn cực kì tức giận. Ông đã mang lại 200.000 quân lịch sự để trả thù với chiến thuật hơn hẳn đã hối hả hạ thành, hành quyết viên thống đốc nhằm trả đũa hành động xúc phạm với những ý định tốt đẹp ban đầu của người Mông Cổ.
Cùng thời điểm này, ông quyết định mở rộng ảnh hưởng của Mông Cổ đối với thế giới Hồi giáo. Quân đội Mông Cổ lần lượt hạ các thành phố bao gồm của Khwarem - quốc gia Tây Á ngày càng chìm ngập trong sương lửa. Trong một trận đánh vào miền nam giới Khwarem, Thành cát Tư Hãn vây hãm ở phía Nam, còn nam nhi ông - người bị cả Mông Cổ nghi ngờ không phải nhỏ của Đại Hãn, là đứa con hoang lúc Hoàng hậu Bột Nhĩ Thiết từng bị bộ tộc không giống bắt cóc. Vào những năm tháng cực nhọc khăn ấy, Thái tử Truật Xích bao vây ở phía Bắc, không nghe lời cha, ông tự ý tấn công Kyrgyz cùng giành thắng lợi. Nhưng sau đó, thành phố Kyrgyz bị phá hủy mãi mãi, tác động mạnh mẽ đến đế chế này ở nhiều thập kỷ sau đó.
Sau lúc tiêu diệt đế quốc Khwarem vào năm 1220, Thành mèo Tư Hãn tập hợp lực lượng của ông ở Ba Tư với Armenia để trở về thảo nguyên Mông Cổ. Quân đội Mông Cổ được phân thành hai cánh, Thành mèo Tư Hãn dẫn phần lớn quân chủ lực Afghanistan và Bắc Ấn Độ, nhánh kia bởi vì tướng Tốc Bất Đài thuộc với Triết Biệt chỉ huy tiến vào Kavkaz với Nga ảnh hưởng của vó ngựa Mông Cổ được mở rộng hơn bao giờ hết. Bên trên đường trở về Mông Cổ, cánh quân của Tốc Bất Đài bị liên quân Cuman - Kipchak cùng lực lượng lớn quân Nga Kiev lên tới 8 vạn được tập hợp từ quân đội của những vương công Nga. Tốc Bất Đài ra lệnh tấn công vào đội quân Nga Kiev, tuy đông nhưng yếu phối hợp bởi sự thiếu đoàn kết của các vương công Nga, Tốc Bất Đài đã đánh rã đội quân này tại trận sông Kalka năm 1223.
Quân Mông Cổ tiếp tục càn quét lãnh thổ Nga với chỉ chịu dừng lại sau trận eo sông Samara, lúc bị quân Volga Bulgar, vì chưng Ghabdulla Chelbir chỉ huy phục kích tạo thiệt hại nặng nề. Những vương công Nga không thể cách làm sao khác xung quanh lời đề nghị cầu hòa, nhưng thực chất là lời đầu mặt hàng nhục nhã. Mặc dù họ ko bị tước đi quyền lực, nhưng họ phải chịu thần phục và triều cống mang lại Thành mèo Tư Hãn.
Trong chiến dịch Khwarem, người Tây Hạ từ chối cung cấp quân đến Mông Cổ. Thành cát Tư Hãn rất ghét kẻ bội ước, đích thân cầm quân trừng phạt Tây Hạ năm 1226. Mon 2, ông chiếm những thành phố Hắc Thủy cùng Túc Châu trong ngày thu năm đó ông chiếm phủ Tây Lương. Những tướng Tây Hạ đã đánh một trận lớn với quân Mông Cổ gần hàng núi Hạ Lan Sơn quân Tây Hạ đại bại. Mon 11, ông vây hãm thành Linh Châu cùng vượt qua sông Hoàng Hà đánh bại quân cứu viện của Tây Hạ.
Năm 1227, ông tấn công kinh đô Tây Hạ, hồi tháng 2 chiếm phủ Lâm Thao. Mon 3 chiếm quận Tây Ninh cùng phủ Tín Đô. Trong tháng 4 chiếm quận Đức Thuận, tướng Tây Hạ Mã Kiên Long chống lại quân Mông Cổ trong nhiều ngày cả vào và ngoài thành. Vua Tây Hạ mới, đã bao gồm thức đầu hàng quân Mông Cổ năm 1227 và xin nộp thành. Từ năm 1038 đến năm 1227, Tây Hạ bị diệt sau thời điểm tồn tại 190 năm. Trước thời hạn vua Tây Hạ nộp thành vừa đúng một ngày thì Thành cát Tư Hãn mất.
Thời bấy giờ, quân Mông Cổ là những người đê mê chinh phục nhất thế giới. Họ đã chiếm toàn bộ Trung Hoa, Triều Tiên, Miến Điện, bố Tư, một phần phía phái mạnh nước Nga, những nước Tây Á với vươn đến tận Đông Âu.

Xem thêm:

Điều đáng chú ý là dân số Mông Cổ khi ấy thậm chí chưa tới 2 triệu người. Vì chưng đó, thay vày số lượng, họ tập trung phạt triển những chiến thuật độc đáo với kỹ năng tác chiến tinh nhuệ cho quân đội.
Người châu Âu trong cơn hoảng loạn đã nói: "Vó ngựa Mông Cổ đi đến đâu cỏ ko mọc được ở đó" Người Đức thì run rẩy: "Chúa cứu vớt chúng nhỏ khỏi nhỏ thịnh nộ của Tác-Ta Mông Cổ".
Ở thời điểm cực thịnh, người Mông Cổ đã xây dựng một Đế chế trải lâu năm hơn 9.700 km với diện tích lên đến hơn 24 triệu km², tương đương 1/6 thế giới đã rơi vào tay họ. Để chinh phục một lãnh thổ lớn như thế, người Mông Cổ đã xây dựng cho khách hàng một đội quân thiện chiến bậc nhất với tinh thần chiến binh vượt trội so với các đội quân khác.
"Bản thân những kỵ binh Mông Cổ không mạnh bằng những hiệp sĩ của châu Âu. Không tài giỏi bằng những kỵ binh Macedonia tốt đế chế Ottoman nhưng lúc lực lượng kỵ binh Mông Cổ với mọi người trong nhà tác chiến họ là mạnh nhất. Họ giống những bé sói hoang trên chiến trường có mặt trên lưng ngựa và có mặt là chiến đấu".
Vốn là dân du mục, lớn lên trên lặng ngựa và rong ruổi trên những thảo nguyên rộng lớn, người Mông Cổ nổi tiếng thiện chiến, vừa cưỡi ngựa, vừa bắn cung. Bạn đồng hành không thể thiếu của họ là những con ngựa. Họ trở nên vô cùng mạnh mẽ khi chiến đấu trên lưng ngựa. Ngựa cũng được xem như là một chiến binh, một trong những thứ vũ khí ko thể thiếu của người Mông Cổ. Kỷ luật và sự tuân lệnh tuyệt đối tạo đề nghị sự không giống biệt giữa những chiến binh thảo nguyên cùng những đội quân khác.
Các chiến binh Mông Cổ nổi tiếng vì gồm thể sống vào điều kiện hết sức khắc nghiệt hoặc chỉ cần uống sữa ngựa cầm hơi. Vào lần xâm lược Hungary năm 1241, những chiến binh "đáng sợ" này thậm chí đã đi tới 160 km/ngày. Những chiến binh Mông Cổ đam mê ứng linh hoạt với những công trình thủy, họ đã vượt sông Sajo trong điều kiện lũ ngày xuân với 30.000 kỵ binh vào đúng một đêm vào trận Muhi (tháng 4/1241) với đánh bại Hungary Bela IV. Tương tự, vào cuộc tấn công vào những vua Hồi giáo của đế quốc Khwarezmind, quân Mông Cổ đã cần sử dụng một đội thuyền nhỏ để chặn việc rút chạy theo.
Để chuẩn bị kiến tạo bắt buộc một dân tộc khôn cùng việt, một quốc gia trung vai trung phong và nhằm trang bị kiến thức nền tảng về binh pháp, khả năng thao lược của một dân tộc dẫn dắt, nhà sáng lập - Chủ Tịch Tập đoàn Trung Nguyên Legend Đặng Lê Nguyên Vũ với tấm lòng Thiện Lành đã trung tâm huyết cẩn trọng tuyển chọn cuốn sách "Thập Nhị Binh Thư", một vào hơn 100 đầu sách quý của Tủ sách Nền tảng Đổi Đời với 12 lĩnh vực căn cốt nhất của toàn nhân loại. "Thập nhị binh thư", một bửu văn quy nạp những lấp lánh trong thuật dụng binh tự cổ chí kim, tựa như tôn chỉ để khải sinh những mãnh tướng kiêu hùng chốn sa trường. Binh thư Tôn Vũ chép rằng, "Binh vô thường thế, thủy vô thường hình, năng nhân địch biến hóa nhi thủ thắng giả, vị chi thần" - Quân binh cũng như nước, không hình không dạng cố định; nếu như gồm thể phụ thuộc vào tình hình biến hóa của địch nhưng biến đổi theo đó để giành thắng lợi, thì đó là "dụng binh như thần".
Kết hợp với tinh thần chiến binh, nền tảng quan tiền trọng nhất của quân đội Mông Cổ là kỷ luật dựa bên trên cấu trúc làng hội với sự tuân lệnh tuyệt đối. Theo đơn vị thám hiểm Giovanni de Pian, những người Mông Cổ "là chủng người biết nghe lệnh nhất thế giới" Người Mông Cổ ko bao giờ dám nói dối cùng tôn trọng tuyệt đối tướng lĩnh của mình.
Những bài tập bắt buộc với quân nhân Thành cat Tư Hãn là điều khiển ngựa, bắn cung, đội hình tác chiến đi kèm kỷ luật được đặt ở mức cao nhất. Quân quân nhân phải tuân thủ vô điều kiện cấp trên cùng đặc biệt là Hoàng đế. Nếu một người bộ đội bỏ trốn lúc giao chiến, 9 người còn lại trong đội hình sẽ bị xử tử.
Lịch sử đã đến thấy, đội kỵ binh thiện chiến giỏi cưỡi ngựa, bắn cung, kỷ luật tuyệt đối, chiến thuật sáng dạ và tất cả tầm nhìn chũm đổi thế giới đã trở thành những chiến binh huyền thoại, thiện chiến và bất bại. Trong lịch sử, họ từng biến cả châu Âu, châu Á (trừ Việt Nam) thành thuộc địa bằng cuộc xâm lăng vĩ đại nhất lịch sử.
Đế chế Nguyên Mông đã xây dựng lực lượng quân đội của mình rất siêng nghiệp bên trên tinh thần sáng tạo và luôn luôn học hỏi mẫu mới. Quanh đó những thế mạnh cùng kinh nghiệm sẵn gồm trong việc chế tạo các trang bị nhẹ, bền từ da, gân, xương thú, người Mông Cổ còn ứng dụng sáng chế nguyên lý đòn bẩy để tạo ra vật dụng bắn đá, giải pháp sử dụng thuốc nổ của người Trung Quốc để tạo buộc phải ưu thế vượt trội trong mọi trận chiến.
Không chỉ mở rộng xâm lược cơ mà vị lãnh đạo của Đế chế Nguyên Mông - Thành mèo Tư Hãn còn có theo quân đội của phương Đông, với theo văn hóa phương Đông, hỏa dược, thuật in ấn, la bàn… các văn minh Trung Nguyên cũng theo đó mà lại truyền về phương Tây; đồng thời người Mông Cổ cũng học hỏi, tiếp thu những thành tựu nổi bật của Phương Tây để tạo đà vạc triển với củng cố sức mạnh lên những vùng đất nhưng mà họ xâm chiếm.
Tuy rất tàn bạo trong số cuộc xâm chiếm, người Mông Cổ lại tỏ ra là những bên cai trị sáng suốt với khoan dung ở những vùng đất họ chiếm được. Ngoại trừ việc bảo trì nền độc lập ở vùng chiếm đóng, họ còn tạo cơ chế phát triển ghê tế, giao thương giữa các vùng, các lục địa với nhau. Bao gồm Đế chế Nguyên Mông đã góp hồi sinh Con Đường Tơ Lụa từ Á lịch sự Âu, làm bàn đạp để chinh phục thế giới.
Với diện tích rộng lớn, người Mông Cổ đã xây dựng yêu cầu hệ thống thư tín tốc độ cao sử dụng ngựa có thể di chuyển tới 200 km/ngày (một kỷ lục khó tưởng tượng thời bấy giờ).
Trong thời kỳ Thành mèo Tư Hãn nắm quyền, hầu như mọi tôn giáo đều có những người cải đạo, từ Phật giáo tới Cơ đốc giáo và từ Minh giáo tới Hồi giáo cùng mọi người trong nhà phát triển.
Đặc biệt, trong thời gian trị vì, thành tựu đáng khâm phục nhất của Thành mèo Tư Hãn là thiết lập hệ thống chữ viết Mông Cổ dựa trên bảng chữ cái Duy Ngô Nhĩ, là tiền đề mang đến việc ban bố luật lệ khắp các bộ tộc. Tuy không phải là hệ thống chữ viết đầu tiên của châu Á nhưng nó là bảng chữ chiếc đầu tiên được tiếp nhận và giảng dạy rộng rãi.
Ngoài ra, ông đã phát hành bộ luật bằng văn bản Yasa đến người Mông Cổ với ông ra lệnh phải tuân thủ bộ luật này một biện pháp nghiêm ngặt; xây dựng tổ chức với quyền lực trong phạm vi vương quốc nhằm khuyến khích sự phục tùng tuyệt đối những quy định trong luật pháp. Với bộ luật Yasa, Thiết Mộc Chân cam kết cho thần dân và binh lính sự giàu sang từ những chiến lợi phẩm thu được trong tương lai. Khi đánh bại những bộ tộc thù địch, ông ko ruồng bỏ nô lệ của họ nhưng mà đặt các bộ lạc đó dưới sự bảo hộ cùng hợp nhất các thành viên vào bộ tộc của mình.
Những điểm mới trong tư tưởng thuộc với việc khuyến khích việc học hỏi đã giúp thành Thành cát Tư Hãn gầy dựng, củng cố niềm tin của người dân trong suốt quy trình trị vì của mình. Mang đến đến nay, sau hơn 800 năm, đế chế Thành cát Tư Hãn vẫn được người dân Mông Cổ tôn vinh là anh hùng dân tộc, niềm tự hào và biểu tượng của Mông Cổ. Vào giai đoạn toàn cầu hóa, ông trở thành nguồn cảm hứng cho sự trỗi dậy của nền khiếp tế Mông Cổ. Các di tích cùng kỷ vật về Thành cát Tư Hãn được dựng lên khắp nơi và được gọi là "Chinggis Khaan". Những trường đại học, khách hàng sạn, sân bay quốc tế được đặt thương hiệu là Thành cat Tư Hãn. Khuôn mặt của Thành cát Tư Hãn xuất hiện trên những mặt sản phẩm thiết yếu mặt hàng ngày, từ rượu tới các sản phẩm bánh kẹo, cùng cả bên trên tờ tiền… Người Mông Cổ vẫn giữ một niềm tin rằng, với tinh thần khát vọng, niềm tin mãnh liệt nhưng ông để lại, dân tộc Mông Cổ sẽ một lần nữa tạo đề xuất kỳ tích.
Xuyên suốt lịch sử của các đế chế hùng mạnh nhất như tía Tư thứ nhất, La Mã, Ottoman… nền tảng tri thức đã tạo cần sức mạnh đến khát vọng chinh phục thế giới của những đế chế trong nhiều thời kỳ; góp phần đưa những đế chế này đến hùng mạnh, đồng thời cũng để lại nhiều di sản mang đến nhân loại. Riêng biệt ở Đế chế Nguyên Mông việc thiếu đi nền tảng tri thức nên không có nhiều đóng góp cùng dấu ấn để lại như các Đế chế khác; nhưng thiết yếu nhờ tinh thần chiến binh thiện chiến, thiện nghệ đã giúp Đế chế này chinh phục thế giới và trở thành một trong những Đế chế hùng mạnh nhất trong lịch sử cổ đại.
Sự thành công xuất sắc của Đế chế Nguyên Mông phụ thuộc vào ý chí, khát vọng lớn của một cá nhân lan tỏa đến dân tộc, cùng với một lực lượng quân tinh nhuệ, kỷ luật nghiêm khắc, tổ chức tốt cùng với tinh thần ý thức hệ của người Mông Cổ với trong quá trình mở mang bờ cõi họ không ngừng mở rộng giao thương, không ngừng học hỏi…
Nhưng rồi đế chế Nguyên Mông cũng suy vong bởi bao gồm khát vọng chinh phục thế giới nhưng được xây dựng bên trên lòng tham lam và sự sợ hãi thường trực, sách lược liên tục mở rộng bờ cõi bằng những cuộc chiến mặc dù đã trở thành một đế chế hùng mạnh thuộc nỗi sợ hãi, bị cai trị, bị biến thành nô lệ; Đế chế nổi lên nhưng thiếu nền tảng tri thức, có đầu tư sáng sủa tạo học tập nhưng ko mạnh mẽ, toàn diện, chỉ tập trung phục vụ mang lại mục đích xâm chiếm thuộc địa; ko thể hợp nhất được các tôn giáo gây ra sự mất đoàn kết dân tộc trong quá trình bành trướng lãnh thổ, người Mông Cổ dần bị tiêm nhiễm và đồng hóa khiến cho những cội rễ tinh thần, sức mạnh đế chế dần bị mất đi.
(Đón đọc kỳ sau: Công thức cấu thành những cấp độ sức mạnh với tiến hóa của các nền Văn minh - Đế chế - Quốc gia).

(Ảnh Genghis Khan vẽ bởi fan Âu châu <2>)

.

Genghis Khan (1162 ?- 1227) từ một thiếu niên mồ côi thân phụ rất sớm, thất học (absolutely no formal education) thuộc một cỗ lạc nghèo nàn, mái ấm gia đình bị khinh thường miệt (outcasted) vẫn vượt qua những thử thách sinh tồn cam go của cuộc sống du mục trên khu đất hồng hoang sa mạc để thay đổi một người ách thống trị đáng nể sợ nhất của lịch sử hào hùng thế giới.

Dần dà, Genghis Khan đã vượt qua những cố lực, những cỗ lạc hùng dũng mạnh hơn mình gấp nhiều lần phần. Vào tuổi 50, Genghis Khan trọn vẹn làm chủ, kiểm soát và điều hành tất cả các bộ lạc thuộc đất Mông Cổ và bước đầu củng cố quân sự chiến lược để xóm tính các giang sơn văn minh đã từng có lần quấy nhiễu cùng đày đọa, bắt dân Mông cổ làm quân lính hàng ráng kỷ. Genghis Khan sẽ dẫn kỵ binh (Cavalry) Mông cổ tiến qua sa mạc Gobi, dẵm nát đồng bằng sông Dương tử Trung Hoa, vào khu vực miền trung Á châu, Thổ Nhĩ kỳ, Địa Trung Hải, rặng núi A-Phú-Hãn, Liên sô, Âu châu… Có chỗ nào thiếu vệt chân Genghis Khan đâu hà?

Genghis Khan vươn lên là một trận chiến từ khuôn khổ nhỏ dại bé du mục, bộ lạc sinh sống miền hoang dã Mông cổ thành trận chiến vĩ đại xuyên lục địa với nhiều chiến đường dài hàng chục ngàn dậm xẩy ra cùng một lúc. Gớm hồn thật! Genghis Khan sáng tạo ra kỹ thuật chiến tranh mới: luôn luôn ở nuốm tấn công; không lệ thuộc và khối hệ thống thành trì với chiến hào; sử dụng kỵ binh thiết bị vũ khí vơi với tương đối nhiều cung nỏ, dịch rời thần tốc với tương đối nhiều đơn vị nhỏ (cấp số 10, 100, 1000 đối chọi vị…), có lương thảo giới hạn <3>, loại bỏ hóa các “hiệp sĩ” của Âu châu lắp thêm áo gần cạnh và khí giới nặng nài và giải pháp cố thủ trong số cổ thành khủng với tường cao với hào sâu <4>. Genghis Khan dạy binh sĩ, phần nhiều là kỵ binh <5>, của chính mình khép vào kỷ luật, chịu đựng trận chiến gian khổ, viễn chinh xa nhà với nhất là cuộc chiến dài ròng chảy 2-3 thập niên liên tiếp không còn nghỉ ngơi.

Chỉ trong tầm 25 năm, Genghis Khan cùng quân Mông cổ chiếm phần nhiều phạm vi hoạt động và thống trị nhiều dân tộc hơn hết Đế quốc La mã đã buộc phải làm bên trên 400 năm. Genghis Khan cùng với các con và những cháu đã chiếm đóng hồ hết phần lục địa u ám và sầm uất và hiện đại nhất của chũm kỷ 13 – diện tích rộng gấp 2 lần những nhà quân sự vĩ đại không giống của lịch sử dân tộc nhân loại từng chinh phục. Ngựa và lính Mông cổ đã từng đi từ bờ Thái bình dương đến bờ Địa Trung Hải. Ở cao điểm, “Đế quốc Mông cổ” bao hàm 11-12 triệu dặm vuông (tương đương cùng với tổng số diện tích gộp lại của cả Phi châu, cục bộ Mỹ châu và các đảo). Giáo khu này trải dài từ vùng băng giá bán Seberia mang đến nóng độ ẩm của Ấn độ; tự cánh đồng lúa gạo vn (?) cho đến cánh đồng tiểu mạch của Hung Gia Lợi; trường đoản cú Đại hàn qua Balkans. Ngày hôm nay, đại nhiều phần dân chúng trái đất sống bên trên vùng đất đất kiểm soát và điều hành bởi đế quốc Mông cổ trước đây. Một điều rất đáng xem xét là số lượng dân sinh Mông cổ lúc này (ở thế kỷ 13) chỉ có trên dưới 1 triệu người; coi ra chỉ bởi một nửa số nhân viên cấp dưới của một vài công ty lớn trên hoàn mong – Thí dụ: Báo “Forbes 500” ghi là “Wal-Mart Stores” có 2.2 triệu nhân viên trong niên khóa 2015. Hơn thế nữa, về quân số tham chiến, Genghis Khan chỉ bao gồm dưới 100,000 quân. Tổng số quân Mông cổ này chưa ngồi đến hết ghế của một tải trường “Football” của Mỹ (Thí dụ: “Rose Bowl” của thành phố Los Angeles, California USA tất cả độ chứa là 104.000).

Nhìn về kết quả đó của Genghis Khan với đem so sánh, dưới mắt của một fan Mỹ, thấy rằng, đất Hoa kỳ được khai phóng bởi vì những lái thương gồm học với tài giỏi; vày những nhà trồng tỉa giầu có; giải phóng Hoa kỳ khỏi quyền năng bên ngoài, viết lên hiến pháp đầu tiên, mở đường cho tự do thương mại, tự do thoải mái tôn giáo, báo chí, cải sinh quân team thành hùng manh nhất nắm giới… trong khi trên cán cân thành quả mà Đế quốc Mông cổ giành được chỉ vày một bạn du mục nghèo, thất học nhưng hành trang vỏn vẹn chỉ gồm sự can đảm, quyết tâm. Ở cầm cố kỷ 13, Genghis Khan và những kỵ mã Mông cổ đã hoàn toàn vẽ lại bạn dạng đồ nuốm giới; gây ra lại, cùng hình thành những dân tộc: Ở Âu châu, Mông cổ đã tất cả công phối hợp nhiều cái dân “Slavic” khác nhau và nhiều tp rải rác rưởi thành nước nhà Liên sô. Ở Á châu, Genghis Khan đang tái lập nước Trung hoa bao gồm đất của phòng Tống làm việc phía nam với Mãn châu, Tây tạng ở phía Tây, quốc gia Tangut cùng Tân cưng cửng ở phía Đông. Đồng thời, theo chân sự bành trướng quyền lực của Mông cổ, các tân tổ quốc như Đại hàn và thailand đã thành hình…

Thật là lạ! Genghis Khan cùng đế quốc Mông cổ không phát minh sáng tạo ra một công nghệ kỹ thuật nào; không tạo ra một tôn giáo bắt đầu nào mới; không vướng lại tuyệt tác văn học nghệ thuật và thẩm mỹ nào (không tranh ảnh, không thứ sành, không kiến trúc nào xứng đáng lưu ý…); không tìm kiếm ra thực phẩm bắt đầu hay kỹ thuật canh tác nào… tóm lại Genghis Khan với đế quốc Mông cổ còn lại rất nhiếu loại “Không.” tuy nhiên, những học giả về Mông cổ chấp nhận là Genghis Khan đã còn lại một thứ khôn cùng quý giá sẽ là là “Những chiếc Cầu.” Vâng “Những cái Cầu” muôn thuở viết Hoa đối với cả nghĩa đen và nghĩa bóng.

Trên con đường tiến quân, quân Mông cổ đã đốt, thiêu hủy, hủy hoại rất nhiều thành quách, cung điện, dinh thự. Mặc dù nhiên đặc biệt Mông cổ vẫn xây dựng rất nhiều cây ước bắc qua sông, qua suối để bộ đội kỵ mã Mông cổ có thể vượt qua… Số cầu mà Genghis Khan sẽ xây đếm ra nhiều hơn tất cả các nhà thống trị vĩ đại (Great Rulers) khác trên nắm giới.

Qua sự chinh phục hết dân tộc bản địa này đến dân tộc bản địa khác, Genghis Khan cũng đã chuyển những nền tao nhã và đặc thù văn hóa từ dân tộc này qua dân tộc bản địa khác. Đây thực sự là một trong cây cầu trừu tượng tuy vậy quý giá vô vàn cơ mà Genghis Khan vẫn để lại. Dưới thời của Genghis Khan, Marco Polo đã làm được triều đình Genghis Khan đảm bảo an toàn như một đơn vị ngoại giao, một đại sứ lưu lại động, được phép chuyển vận rất liên tiếp trên con phố mà sử gia gọi là “Con mặt đường tơ lụa” (Silk Road - vùng dịch vụ thương mại mậu dịch tự do thoải mái lớn nhất lịch sử dân tộc tử Đông qua Tây – “the history’s largest free-trade zone”) để trình làng và buôn những hàng hóa, hương liệu gia vị từ Âu châu đến trung hoa và ngược lại. Marco Polo đã sở hữu Mì (noodles), “Mì ống” (Pasta), Trà, Cờ bạc (playing cards) thanh lịch Ý cùng Âu châu - Cứ tưởng tượng thực đơn quán ăn Ý mà không tồn tại “Pasta” hoặc cố kỉnh giới không có sòng bội bạc (Casino) thì đời sống còn có chân thành và ý nghĩa gì nữa! hơn thế nữa, Genghis Khan đem kỹ thuật khai thác hầm mỏ từ bỏ Đức quốc sang Trung hoa; sở hữu Y học trung hoa (Oriental Medecine / herbs) cùng kỹ thuật lấy lốt tay từ trung hoa sang Trung đông; Thảm (carpets) của Trung đông được truyền bá thế giới cũng nhờ việc cai trị của Genghis Khan. Bởi vì phải thống trị nhiều non sông trong cùng một lúc, Genghis Khan bao gồm một tập đoàn không nhỏ các thông dịch viên ngoại ngữ ngơi nghỉ ngay triều đình và đi kèm theo các đoàn quân viễn chinh. Bài toán học nước ngoài ngữ được dịp cải tiến và phát triển chưa từng thấy trong lịch sử, hết nơi nói…